03 Σεπ Αντίδραση «μάχης – φυγής» και παιχνίδια αποφόρτισης για παιδιά
Το άγχος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού. Όταν κάποιος εκλαμβάνει μία συνθήκη ως απειλητική, ενεργοποιείται μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος ένας έμφυτος προσαρμοστικός μηχανισμός. Αντίστοιχα με τους ενήλικες, τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν άγχος όταν έρχονται αντιμέτωπα με στεσογόνες συνθήκες ή καταστάσεις που αισθάνονται ως απειλητικές. Αν φέρουμε στο μυαλό μας την επίσκεψη ενός παιδιού στον γιατρό, μπορούμε εύκολα να περιγράψουμε μια σειρά από ενδεχόμενες αντιδράσεις άγχους, ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν έχει προηγηθεί κάποια αρνητική εμπειρία νοσηλείας ή κάποια επίπονη ιατρική εξέταση. Ορισμένα παιδιά, ως αντίδραση για να «προστατευτούν» μέσω του μηχανισμού άμυνας που ενεργοποιείται, μπορεί να προσπαθήσουν για παράδειγμα χτυπήσουν, να σπρώξουν ή να φωνάξουν (απόκριση μάχης) ή να ξεφύγουν και να κρυφτούν (απόκριση φυγής).
Παρόλο που τα παιδιά μπορεί να γνωρίζουν ότι δεν διατρέχουν πραγματικό κίνδυνο, είναι πιθανό να δυσκολεύονται σε επίπεδο αυτορρύθμισης και να παραμείνουν σε εγρήγορση για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα και μετά το πέρας της επίσκεψης στο ιατρείο. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα, επιφυλακτικότητα, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, δυσκολία στη συγκέντρωση κ.ά. Συνήθως, μπορούμε πιο εύκολα και αποτελεσματικά να κατευνάσουμε τις αντιδράσεις άγχους προσεγγίζοντας τις συγκεκριμένες αποκρίσεις «επιβίωσης» μέσα από το παιχνίδι. Με αυτόν τον τρόπο βοηθάμε τα παιδιά να εκτονώσουν την ένταση που νιώθουν στο σώμα τους, διατηρώντας ένα επίπεδο ελέγχου, με δραστηριότητες που «μιμούνται» τις αντιδράσεις απόκρισης που εκδηλώνουν.
Παραδείγματα αποφόρτισης στην απόκριση μάχης:
– Προσκαλούμε τα παιδιά να ασκήσουν πίεση με τα χέρια τους στα δικά μας ή σε ένα αντικείμενο και επιβεβαιώνουμε πόση δύναμη έχουν.
– Ενισχύουμε την αίσθηση ελέγχου επιλέγοντας παιχνίδια ορίων, για παράδειγμα πλησιάζουμε το παιδί με ρυθμό και σταματάμε αμέσως την κίνηση, όταν μας δώσουν την εντολή STOP.
Παραδείγματα αποφόρτισης στην απόκριση φυγής:
-Παιχνίδια άλματος και σύντομη «αγώνες ταχύτητας» κατά τη διαδρομή για επιστροφή στο σπίτι.
– Ασκήσεις χαλάρωσης και παιχνίδια φαντασίας για τη δημιουργία ενός «ασφαλούς» μέρους απόδρασης με στόχο να ενισχύσουμε την αίσθηση ασφάλειας.
Πολλές φορές μπορεί να παρατηρήσουμε ότι και τα ίδια τα παιδιά μας προσκαλούν σε κάποιο παιχνίδι αποφόρτισης ή αναζητούν τη συμμετοχή μας σε κάποια ανάλογη δραστηριότητα. Όταν προσεγγίσουμε στοχευμένα τη διαδικασία αποφόρτισης των παιδιών, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά την ένταση στις αντιδράσεις άγχους και να ενισχύσουμε σταδιακά τις δεξιότητες αυτεπίγνωσης και αυτορρύθμισης.