14 Ιαν Γιατί δυσκολευόμαστε να απαλλαγούμε από μία κακιά συνήθεια;
Για τους περισσότερους ανθρώπους η απαλλαγή από μία κακιά συνήθεια θυμίζει λίγο τη μέρα της μαρμότας. Διαρκώς δίνουμε υποσχέσεις στον εαυτό μας ότι θα καταφέρουμε να απαλλαγούμε από μία κακιά συνήθεια, ξεκινάμε την προσπάθεια γεμάτοι ενθουσιασμό και μετά από λίγο επιστρέφουμε εκεί που ξεκινήσαμε χωρίς η πολυπόθητη αλλαγή να έχει πραγματοποιηθεί. Και αυτό συμβαίνει ξανά και ξανά γεμίζοντάς μας απογοήτευση και εξαφανίζοντας τη διάθεσή μας να προσπαθήσουμε για άλλη μια φορά.
Για κάποιο λόγο έχουμε συνδέσει την ανεπιθύμητη συνήθεια με το αίσθημα της απόλαυσης ή της ανακούφισης του άγχους, με αποτέλεσμα κάθε φορά που καταφεύγουμε σ’ αυτήν ο εγκέφαλος μας να απελευθερώνει ντοπαμίνη, την ορμόνη που μας προκαλεί το αίσθημα της ευεξίας. Το κάπνισμα του τσιγάρου στα διαλείμματα της εργασίας οδηγεί στη συσχέτιση της συνήθειας με την ελευθερία από τη δουλειά και τη χαλάρωση. Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με την παρέα ή με τις διακοπές. Η κατανάλωση φαγητού μπροστά στην τηλεόραση συνδέεται με την ξεκούραση και με την αποφυγή αρνητικών σκέψεων. Η σύνδεση αυτή εξηγεί γιατί συνεχίζουμε να επιδοτούμε σε κακές συνήθειες και δυσκολεύουμε να τις διακόψουμε παρόλο που λογικά γνωρίζουμε ότι η αλλαγή είναι προς όφελός μας.
Ακόμα όμως κι όταν αποφασίσουμε να κάνουμε μία προσπάθεια για να απαλλαγούμε από την ανεπιθύμητη συνήθεια, συχνά συναντούμε εμπόδια. Οι κυριότεροι λόγοι που οδηγούν σε αποτυχία την προσπάθεια εξαφάνισης μιας κακιάς συνήθειας είναι:
- Ο στόχος που βάζουμε είναι πολύ δύσκολος
Ένας δύσκολος στόχος δεν είναι απραγματοποίητος, αλλά είναι πιο εύκολο να τον προσεγγίσουμε αν τον σπάσουμε σε μικρότερους στόχους. Αν για παράδειγμα θέλουμε να κόψουμε τα πατατάκια που τρώμε κάθε βράδυ βλέποντας τηλεόραση, μπορούμε να ξεκινήσουμε με έναν μικρό στόχο. Όχι πατατάκια κάθε Δευτέρα. Αυτός ο στόχος είναι πιο εύκολος να τηρηθεί και η επίτευξή του θα ενισχύσει την αυτοπεποίθησή μας για να συνεχίσουμε και με τις υπόλοιπες ημέρες.
- Είμαστε ανυπόμονοι
Μόλις ξεκινήσουμε την προσπάθειά μας περιμένουμε άμεσα αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα όμως για την αλλαγή μιας παγιωμένης συνήθειας χρειάζεται αρκετός χρόνος προσπάθειας και επιμονής. Σε κάποιες έρευνες αναφέρεται ότι για να εγκατασταθεί μία συνήθεια χρειάζονται 21 ημέρες και πιθανώς άλλες τόσες τουλάχιστον για να ελευθερωθούμε από τα δεσμά της. Οι συνήθειες βέβαια που γίνονται εξαρτήσεις χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο για να εγκαταλειφθούν.
- Συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους
Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και ο χρόνος που χρειάζεται για να πετύχει μία αλλαγή δεν είναι ο ίδιος. Η σύγκριση με τους άλλους μας καταβάλλει ψυχικά και μας σπρώχνει στην παραίτηση. Είναι σημαντικό πριν ξεκινήσουμε την προσπάθεια για απαλλαγή από μία συνήθεια να δεσμευτούμε ότι θα αποφύγουμε τις συγκρίσεις και θα επιμείνουμε στον δικό μας ρυθμό. Η αφοσίωση στον στόχο ξεκινά με την αποδοχή ότι θα χρειαστεί ένα λογικό χρονικό διάστημα για την επίτευξή του.
Για να είναι επιτυχημένη η προσπάθεια απαιτείται η εστίαση στην αλλαγή και όχι στο αποτέλεσμα. Η διαδικασία που ακολουθούμε για να πετύχουμε τον στόχο είναι γεμάτη μικρές νίκες και νέες ωφέλιμες εμπειρίες. Η απενεργοποίηση μίας αυτοματοποιημένης συμπεριφοράς προϋποθέτει την κατανόηση της σχέσης ερεθίσματος-συμπεριφοράς-ανταμοιβής, τη λήψη της απόφασης αλλαγής και την επιμονή στον στόχο παρά τις όποιες αποτυχίες συμβούν κατά τη διαδικασία.