28 Ιαν Κύριες αιτίες θανάτου στις γυναίκες
Τα αίτια θανάτου και αναπηρίας μεταξύ των κοριτσιών και των γυναικών ποικίλλουν κατά τη διάρκεια της ζωής. Στην παιδική ηλικία, οι περισσότεροι θάνατοι και αναπηρίες προκύπτουν από μεταδοτικές ασθένειες όπως από διαρροϊκά σύνδρομα, αναπνευστικές παθήσεις, ελονοσία και περιγεννητικές επιπλοκές. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, τα αίτια θανάτου και αναπηρίας μεταβάλλονται, με τις μη μεταδοτικές χρόνιες νόσους -όπως οι καρδιακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια και ο καρκίνος- να υπερισχύουν. Η μόνη εξαίρεση είναι στην Αφρική, όπου οι μεταδοτικές ασθένειες παραμένουν οι κύριες αιτίες γυναικείας θνησιμότητος έως την ηλικία των 60 ετών. Σε χώρες με χαμηλό εισόδημα, το AIDS, οι περιγεννητικές επιπλοκές και η φυματίωση, προκαλούν έναν στους δύο θανάτους, μεταξύ των ενήλικων γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Τα τροχαία ατυχήματα και οι αυτοκτονίες είναι μεταξύ των δέκα κύριων αιτιών θανάτου των ενήλικων γυναικών, σε χώρες μεσαίου και υψηλού εισοδήματος. Μεταξύ των εφήβων κοριτσιών, τα τροχαία ατυχήματα, οι τραυματισμοί και οι αυτοκτονίες είναι οι κύριες αιτίες θανάτου σε όλες τις εισοδηματικές ομάδες.
Μια ανάλυση των υποκείμενων παραγόντων κινδύνου που προκαλούν αυξημένη θνησιμότητα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, δείχνει ότι το σεξ χωρίς προφυλάξεις είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου, με σχεδόν το 23% των θανάτων στις γυναίκες αυτές να αποδίδεται σε αυτόν τον παράγοντα κινδύνου, ενώ η χρήση αλκοόλ είναι ο βασικός παράγοντας κινδύνου, που οδηγεί στον θάνατο γυναίκες στις χώρες υψηλού εισοδήματος.
Οι καρδιαγγειακές νόσοι συχνά θεωρείται ότι είναι πρόβλημα των ανδρών, ενώ είναι η κύρια αιτία θανάτου των ηλικιωμένων ατόμων και των δύο φύλων σχεδόν παντού στον κόσμο. Στην πραγματικότητα, κάθε χρόνο οι καρδιαγγειακές νόσοι προκαλούν μεγαλύτερο αριθμό θανάτων σε ενήλικες γυναίκες από ό,τι σε ενήλικους άνδρες: 7.4 εκατομμύρια γυναίκες >60 ετών σε σύγκριση με 6.3 εκατομμύρια άνδρες το 2004. Παρά το γεγονός ότι τα καρδιαγγειακά νοσήματα είχαν θεωρηθεί ως ασθένειες της αφθονίας, τα ποσοστά θνησιμότητας από καρδιοπάθειες σε γυναίκες >60 ετών είναι δύο φορές υψηλότερα σε χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες, από ότι σε χώρες υψηλού εισοδήματος. Είναι ιδιαίτερα υψηλή η καρδιοαγγειακή θνησιμότητα σε ευρωπαϊκές χώρες μέσου εισοδήματος, ακολουθούμενη από την Ανατολική Μεσόγειο και περιοχές της Αφρικής. Μέρος της ερμηνείας του φαινομένου είναι ότι, τα ποσοστά καρδιαγγειακής θνησιμότητας μεταξύ των γυναικών στις χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν μειωθεί σημαντικά κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Αυτές οι μειώσεις είναι το αποτέλεσμα πολλών παρεμβάσεων, όπως: ελάττωση των παραγόντων κινδύνου, όπως η χρήση καπνού και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, η καλύτερη διαχείριση και η φαρμακευτική αντιμετώπιση των μεταβολικών παραγόντων κινδύνου, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και η υπερχοληστερολαιμία, καθώς και οι εξελιγμένες θεραπείες των δομικών καρδιαγγειακών παθήσεων. Σε χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες, οι καρδιαγγειακές παθήσεις στις γυναίκες παραμένουν συχνά αδιάγνωστες, εν μέρει επειδή παρουσιάζουν διαφορετικά συμπτώματα από τους άνδρες.
Όταν πρόκειται για την υγεία των γυναικών, ποια είναι τα «top-10» θέματα υγείας των γυναικών που θα έπρεπε να μας ανησυχούν;
- Οι καρδιακές παθήσεις (27,2% των θανάτων). Περίπου 8,6 εκατομμύρια γυναίκες πεθαίνουν σε όλο τον κόσμο από καρδιοπάθειες κάθε χρόνο και ~8 εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ ζουν με καρδιακή νόσο. Από τις γυναίκες που παθαίνουν καρδιακή προσβολή, ~42% πεθαίνουν μέσα σε ένα χρόνο. Όταν μια γυναίκα <50 ετών παθαίνει καρδιακή προσβολή, είναι δύο φορές πιο πιθανό αυτή να είναι θανατηφόρα, σε σύγκριση με μία καρδιακή προσβολή σε άνδρα <50 ετών. Σχεδόν τα δύο τρίτα των θανάτων από καρδιακή προσβολή καταγράφονται σε γυναίκες χωρίς προηγούμενο ιστορικό θωρακικού άλγους.
- Καρκίνος (22,0% των θανάτων). Οι κύριες αιτίες των θανάτων από καρκίνο στις γυναίκες είναι από Ca πνεύμονα (36,4%), ακολουθούμενη από Ca μαστού (21,3%) και Ca παχέος εντέρου (12.4%). Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης του καρκίνου του πνεύμονα (17,8%) είναι πολύ χαμηλότερο από ό,τι στις άλλες κύριες εντοπίσεις: του παχέος εντέρου (65,4%) και του μαστού (90,5%). Το κάπνισμα, η κύρια αιτία του μικροκυτταρικού και του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα, συμβάλλει στο 80% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα στις γυναίκες. Οι γυναίκες που καπνίζουν έχουν 13 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα, σε σύγκριση με τις μη καπνίστριες.
- Εγκεφαλικό επεισόδιο (7,5% των θανάτων). Συχνά θεωρείται ως «ανδρική» νόσος, όμως το εγκεφαλικό επεισόδιο σκοτώνει περισσότερες γυναίκες από άνδρες κάθε χρόνο. Παγκοσμίως, τρία εκατομμύρια γυναίκες πεθαίνουν από εγκεφαλικό επεισόδιο κάθε χρόνο. Στις ΗΠΑ το 2005, 87.000 γυναίκες πέθαναν από εγκεφαλικό επεισόδιο, σε σύγκριση με 56.600 άνδρες. Στην Ελλάδα το 2001 το 40.1% των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήµατα στις γυναίκες, οφειλόταν σε εγκεφαλικό επεισόδιο έναντι του 31.4% για τους άνδρες. Από την ηλικία των 45 ετών, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου αυξάνεται σταθερά μέχρι τα 65. Επίσης, τα εγκεφαλικά επεισόδια στις γυναίκες είναι πιο πιθανό να είναι μοιραία σε σύγκριση με τους άνδρες.
- Χρόνιες παθήσεις του κατωτέρου αναπνευστικού συστήματος (5.2% των θανάτων). Συνολικά, στις παθήσεις του κατωτέρου αναπνευστικού συστήματος ανήκουν η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα. Τυπικά, περίπου το 80% αυτών των ασθενειών οφείλεται στο κάπνισμα. Η ΧΑΠ είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τις γυναίκες, δεδομένου ότι η νόσος εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο από τους άνδρες αναφορικά με τα συμπτώματα, τους παράγοντες κινδύνου, την εξέλιξη και τη διάγνωση. Τα τελευταία χρόνια, περισσότερες γυναίκες έχουν πεθάνει από ΧΑΠ από ότι άνδρες.
- Άνοια τύπου Αλτσχάιμερ (3,9% των θανάτων). Αρκετές μελέτες, στις οποίες συμπεριελήφθηκαν ευρωπαϊκοί και ασιατικοί πληθυσμοί, έχουν δείξει ότι οι γυναίκες έχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο νόσου Αλτσχάιμερ από τους άνδρες. Αυτό μπορεί να οφείλεται στα οιστρογόνα, τα οποία προστατεύουν έναντι της απώλειας μνήμης που συνοδεύει τη γήρανση. Όταν μια γυναίκα φθάνει στην εμμηνόπαυση, τα μειωμένα επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να παίζουν ρόλο στην αύξηση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου Alzheimer.
- Ακούσιοι τραυματισμοί (3,3% των θανάτων). Στους «ακούσιους τραυματισμούς» κατατάσσονται έξι κύριες αιτίες θανάτου: πτώση, δηλητηρίαση, ασφυξία, πνιγμός, εγκαύματα και τροχαία ατυχήματα. Ενώ οι πτώσεις είναι σημαντικός παράγοντας νοσηρότητος για οστεοπορωτικές γυναίκες, μια άλλη απειλή για την υγεία των γυναικών βρίσκεται σε άνοδο: η δηλητηρίαση. Σύμφωνα με μελέτη έξι ετών (1999-2005) από το πανεπιστήμιο Johns Hopkins, το ποσοστό των θανάτων από δηλητηρίαση σε λευκές γυναίκες ηλικίας 45-64 ετών αυξήθηκε κατά 230%, σε σύγκριση με αύξηση 137% στους λευκούς άνδρες ίδιας ηλικιακής ομάδας.
- Ο σακχαρώδης διαβήτης (3,1% των θανάτων). Περίπου 10 εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ πάσχουν από διαβήτη, ενώ στην Ελλάδα στις ηλικίες άνω των 65 ετών, το 29% των αντρών και το 21% των γυναικών έχουν σακχαρώδη διαβήτη. Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία επισημαίνει ότι στις γυναίκες, η εγκυμοσύνη συχνά μπορεί να συνοδεύεται από διαβήτη. Ο διαβήτης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε αποβολές ή γενετικές ανωμαλίες. Οι γυναίκες που αναπτύσσουν διαβήτη κύησης έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τελικά διαβήτη τύπου ΙΙ αργότερα στη ζωή τους.
- Η γρίπη και η πνευμονία (2,7% των θανάτων). Η ευαισθητοποίηση του κοινού για τους κινδύνους της γρίπης ενισχύθηκε μετά την επιδημία από τον ιό Η1Ν1. Η γρίπη και η πνευμονία συνεχίζουν να αποτελούν σοβαρές απειλές για ηλικιωμένες γυναίκες και για γυναίκες με ανοσοκαταστολή. Οι έγκυες γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε γρίπη Η1Ν1, όπως και σε πνευμονία.
- Χρόνια νεφρική νόσος (1,8% των θανάτων). Παρά το γεγονός ότι η μέση γυναίκα είναι λιγότερο πιθανό να πάσχει από χρόνια νεφρική νόσο από έναν άνδρα, αν είναι διαβητική, η πιθανότητα εμφάνισης νεφροπάθειας αυξάνει και βάζει την γυναίκα σε αυξημένο κίνδυνο. Η εμμηνόπαυση διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Η νεφρική νόσος εμφανίζεται σπάνια σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα οιστρογόνα παρέχουν προστασία από τη νεφρική νόσο, αλλά μόλις φθάσει μία γυναίκα στην εμμηνόπαυση, η προστασία μειώνεται.
- Η σηψαιμία (1,5% των θανάτων). Σηψαιμία είναι ο ιατρικός όρος για την «δηλητηρίαση του αίματος». Η σηψαιμία είναι μια πολύ σοβαρή ασθένεια που μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε άκρως απειλητική για τη ζωή κατάσταση.
Τα καλά νέα είναι ότι πολλές από τις περιγραφείσες νοσηρές καταστάσεις μπορούν να προληφθούν. Βελτιώσεις στον τρόπο ζωής των γυναικών και απλές αλλαγές στη διατροφή τους και στις συνήθειες άσκησης, θα βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της υγείας των γυναικών, μειώνοντας έτσι την ολική γυναικεία θνησιμότητα.