Αγοραφοβία

Σύμφωνα με το DSM-5, οι «κρίσεις πανικού» αποτελούν προσδιοριστή που μπορεί να συνοδεύει τη διάγνωση κάθε αγχώδους διαταραχής, χωρίς να αποτελούν πάντοτε συνοδό σημείο. Κρίσεις πανικού εμφανίζονται σε ποσοστό 30-50% των ασθενών με αγοραφοβία.

Ο ασθενής με αγοραφοβία αποφεύγει την απομάκρυνση από τον ασφαλή χώρο (οικεία) και την έκθεση σε ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους όπου υπάρχει πλήθος ανθρώπων ή συνωστισμός (π.χ. μέσα μαζικής μεταφοράς, πολυκαταστήματα, θέατρα, μουσεία, πάρκα, δημόσιοι δρόμοι κλπ.) χωρίς τη συνοδεία ενός προσώπου που λειτουργεί για τον ασθενή υποστηρικτικά και προστατευτικά. Το πρόσωπο αυτό καλείται «φοβικός σύντροφος». Σε κάποιες περιπτώσεις, ο φοβικός σύντροφος μπορεί να είναι ακόμα και ένας σκύλος.

Ο ασθενής με αγοραφοβία είναι ουσιαστικά «παγιδευμένος» στο σπίτι του. Αυτό έχει ως συνέπεια την εξάρτηση από τρίτους, είτε για συνοδεία είτε για τη διευθέτηση υποχρεώσεων της καθημερινότητας. Οι ασθενείς με αγοραφοβία είναι εξαιρετικά καταπιεστικοί και κουραστικοί στις προσωπικές τους σχέσεις. Πάνω από το 1/3 των ασθενών παραμένουν συνεχώς έγκλειστοι στο σπίτι και δεν εργάζονται. Πολύ συχνά συνυπάρχουν καταθλιπτικά συμπτώματα, ενώ σε σοβαρές μορφές ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα άγχους και εντός του σπιτιού, όταν μένει μόνος του.

Στην αγοραφοβία, η φοβία και το άγχος συνδέονται με την αίσθηση ότι ο ασθενής δεν θα καταφέρει να διαφύγει εύκολα από τους κλειστούς ή συνωστισμένους χώρους (π.χ. μέσα μαζικής μεταφοράς, πολυκαταστήματα, θέατρα, μουσεία, πάρκα, δημόσιους δρόμους κλπ.), καθώς και ότι θα μείνει αβοήθητος στην περίπτωση που εκδηλώσει συμπτώματα κρίσης πανικού ή του συμβεί οτιδήποτε άλλο (π.χ. λιποθυμήσει, πέσει κάτω, κάνει εμετό κλπ.)

Η αφοραφοβία εμφανίζει συχνότερα συννοσηρότητα με αποφευκτική, ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική και εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας.

Η αγοραφοβία εμφανίζει συχνά συννοσηρότητα με άλλες αγχώδεις διαταραχές, π.χ. ειδικές φοβίες, κοινωνική αγχώδης διαταραχή και διαταραχή πανικού. Συχνά, οι άλλες αγχώδεις διαταραχές προϋπάρχουν και η αγοραφοβία εμφανίζεται στη συνέχεια. Αντίθετα, η μείζων κατάθλιψη και η εξάρτηση από αλκοόλ και άλλες ψυχοτρόπες ουσίες συχνά ακολουθούν την εκδήλωση της αγοραφοβίας.

Στο DSM–IV δεν υπήρχε το κριτήριο της ελάχιστης χρονικής διάρκειας παρουσίας των συμπτωμάτων για τη θέση της διάγνωσης. Σύμφωνα με το DSM-5, το κριτήριο της ελάχιστης διάρκειας παρουσίας των συμπτωμάτων ορίστηκε στους έξι μήνες ανεξαρτήτως ηλικίας.

Τα άτομα με αγοραφοβία επιδεικνύουν μία προτίμηση σε ουσίες με κατασταλτική-ηρεμιστική δράση, όπως το αλκοόλ και οι βενζοδιαζεπίνες.

Και στην αγοραφοβία και στην ειδική φοβία καταστάσεων, το άτομο μπορεί να αποφεύγει κλειστούς χώρους. Η διαφορική διάγνωση μπορεί να γίνει με βάση τα γνωστικά συμπτώματα του άγχους. Στην αγοραφοβία, το άτομο φοβάται ότι δεν θα καταφέρει να διαφύγει εύκολα ή θα μείνει αβοήθητο σε περίπτωση εμφάνισης κρίσης πανικού. Από την άλλη, το άτομο με ειδική φοβία φοβάται κάτι πιο συγκεκριμένο που δεν σχετίζεται με ενδεχόμενη εμφάνιση συμπτωμάτων πανικού, π.χ. ότι το αεροπλάνο θα πέσει, ότι το ασανσέρ θα σταματήσει και το άτομο θα εγκλωβιστεί κ.ο.κ.

Η εμφάνιση της αγοραφοβίας κατά την παιδική ηλικία είναι εξαιρετικά σπάνια. Συχνότερα, η έναρξη τοποθετείται μεταξύ 25 και 29 ετών, ενώ φαίνεται ο κίνδυνος εμφάνισης της διαταραχής να αυξάνεται και πάλι μετά την ηλικία των 40 ετών.