Γενικές ερωτήσεις

Στα συναισθηματικά συμπτώματα του άγχους περιλαμβάνονται η ευερεθιστότητα, η εσωτερική ένταση, η νευρικότητα, η διαρκής ανησυχία, ο φόβος, ο πανικός, η ντροπή και το καταθλιπτικό συναίσθημα.

Στα σωματικά συμπτώματα του άγχους περιλαμβάνονται συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα: ρίγος, εφίδρωση, ωχρότητα/ψυχρότητα δέρματος, ερυθρότητα στο πρόσωπο ή/και στον λαιμό ή/και στον ανώτερο θώρακα με αίσθημα θερμότητας/εξάψεις, ταχυκαρδία/αίσθημα παλμών, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αίσθημα προκάρδιου άλγους, αίσθημα δύσπνοιας/πνιγμού (ο ασθενής νιώθει ότι «δεν παίρνει αέρα», οπότε μπορεί να ακολουθήσει αντιδραστικά υπεραερισμός, δηλαδή ο ασθενής αναπνέει γρήγορα και βαθιά, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ζάλης, εφίδρωσης, περιστοματικών αιμωδιών ή αιμωδιών στα άνω-κάτω άκρα. Σε ακραίες καταστάσεις μπορεί να προκληθούν και σπασμοί, ναυτία, τάση για έμετο, ξηροστομία, δυσκαταποσία, αίσθημα γαστρικού φόρτου, μετεωρισμός, διάρροια, έπειξη προς ούρηση ή συχνοουρία κ.ά., κινητικά συμπτώματα (τρόμος άκρων χειρών, αυξημένος μυϊκός τόνος με αποτέλεσμα μυαλγίες κυρίως σε αυχένα, ώμους, πλάτη και άνω άκρα, βρουξισμός κ.ά.), καθώς και νευρολογικά συμπτώματα (ζάλη, αστάθεια, κεφαλαλγία, παραισθησίες, δυσαισθησίες κ.ά.).

Το περιεχόμενο των σκέψεων ποικίλει ανάλογα με το άτομο και το είδος του άγχους, π.χ. άτομο με κάποια ειδική φοβία αναπαράγει συνεχώς τι σκέψη «τι θα κάνω εάν συναντήσω κάποιον σκύλο», άτομο με κοινωνική αγχώδης διαταραχή αναπαράγει σκέψεις του τύπου «θα με σχολιάσουν», «θα με πουν παράξενο ή τρελό», «θα με κοροϊδέψουν» κλπ., άτομο με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή καταστροφολογεί και ανησυχεί για ενδεχόμενα ατυχήματα, για την εργασία, για την υγεία συγγενών κλπ., άτομο με αγοραφοβία ανησυχεί διαρκώς ότι δεν θα καταφέρει να διαφύγει από κάποιον χώρο, ότι θα μείνει αβοήθητος, άτομο με διαταραχή πανικού αναπαράγει σκέψεις του τύπου «θα τρελαθώ», «θα πεθάνω» κ.ο.κ.

Ανάλογα με το είδος του άγχους, το άτομο υιοθετεί αποφευκτική συμπεριφορά για να αποφύγει το αντικείμενο ή την κατάσταση που εκλύει το άγχος, π.χ. ένα άτομο με κλειστοφοβία αποφεύγει να χρησιμοποιεί ανελκυστήρα, ένα άτομο με κοινωνική αγχώδης διαταραχή αποφεύγει να συμμετέχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις, ένα άτομο με αγοραφοβία αποφεύγει την απομάκρυνση από την οικεία κ.ο.κ.

Στα ψυχολογικά συμπτώματα του άγχους περιλαμβάνονται συμπτώματα από την ψυχοκινητικότητα (ανάλογα με τη σοβαρότητα ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει υπερκινητικότητα, ψυχοκινητική ανησυχία με αδυναμία ολοκλήρωσης στόχων ή ψυχοκινητική διέγερση σε ακραία εκδήλωση άγχους, π.χ. κρίση πανικού), από την προσοχή (υπερπροσεξία, με επιλεκτική στροφή και επικέντρωση της προσοχής στην αναζήτηση των φοβικών αντικειμένων ή στον έλεγχο των συνθηκών που κινητοποιούν το άγχος ή/και υποπροσεξία με μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης), από τη μνήμη (διαταραχές κυρίως της άμεσης και βραχύχρονης μνήμης που συνδέονται με τις διαταραχές συγκέντρωσης), από την αντίληψη [(φαινόμενα αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης που παρατηρούνται σε κρίσεις πανικού ή συνδέονται με εξάντληση λόγω του αυξημένου επιπέδου εγρήγορσης και των διαταραχών ύπνου (κυρίως αρχική και ενδιάμεση αϋπνία)]. Η ύπαρξη άγχους μπορεί να συνδέεται με μειωμένη όρεξη για φαγητό ή με «συναισθηματική» υπερφαγία».

Φοβικό καλείται το άγχος, όταν η αγχώδης αντίδραση εκλύεται σε επαφή του ασθενούς με ειδική φοβία με το φοβικό αντικείμενο ή με τη φοβική κατάσταση. Στο άγχος αναμονής, η αγχώδης συμπτωματολογία έχει τον χαρακτήρα έμφοβης αναμονής που προκαλείται από τη σκέψη ενδεχόμενης επαφής με το φοβικό αντικείμενο, από τη σκέψη αναγκαστικής αντιμετώπισης της φοβικής συνθήκης ή από το ενδεχόμενο έκλυσης κρίσης πανικού. Στο πλαίσιο του άγχους αναμονής ο ασθενής βιώνει καταθλιπτικό συναίσθημα, απελπισία και μπορεί να εκδηλώνει εύκολο κλάμα.

Στο DSM–IV, η «ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή», η «διαταραχή μετά από τραυματικό στρες» και η «διαταραχή οξέος στρες» συμπεριλαμβάνονταν στις αγχώδεις διαταραχές. Σύμφωνα με το DSM–5, η «ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή» αποτελεί πλέον ξεχωριστή διαγνωστική κατηγορία που τιτλοφορείται «Ιδεοψυχαναγκαστικές και συναφείς διαταραχές», ενώ η «διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες» και η «διαταραχή οξέος στρες» συγκαταλέγονται πλέον στην κατηγορία «Τραύμα και συναφείς με στρεσογόνους παράγοντες διαταραχές».

Στο DSM–IV, η διάγνωση της διαταραχής πανικού συνδεόταν με τη διάγνωση της αγοραφοβίας («διαταραχή πανικού χωρίς αγοραφοβία», «διαταραχή πανικού με αγοραφοβία», «αγοραφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού») Σύμφωνα με το DSM-5, η «διαταραχή πανικού» και η «αγοραφοβία» υπάρχουν και δίνονται ως ξεχωριστές ψυχιατρικές διαγνώσεις.

Οι αγχώδεις διαταραχές διαγιγνώσκονται συχνότερα στις γυναίκες, με μία αναλογία 2 γυναίκες προς 1 άνδρα. Εξαίρεση αποτελεί η κοινωνική αγχώδης διαταραχή που διαγιγνώσκεται με την ίδια αναλογία σε γυναίκες και άνδρες.

Οι αγχώδεις διαταραχές εμφανίζουν πολύ συχνά συννοσηρότητα μεταξύ τους, π.χ. αγοραφοβία και διαταραχή πανικού, κοινωνική αγχώδης διαταραχή και αγοραφοβία κλπ. Συχνή είναι και η συννοσηρότητα αγχώδους διαταραχής και καταθλιπτικής διαταραχής, διαταραχής εξάρτησης από ουσίες και διαταραχής προσωπικότητας.

Η κληρονομικότητα της αγοραφοβίας είναι η υψηλότερη ανάμεσα σε όλες τις αγχώδεις διαταραχές και ανέρχεται στο 61%.